Beeld

Hét argument voor digitale televisie is altijd 'beter beeld', of liever nog 'beeld van DVD kwaliteit'. Dat was ook het argument voor de CD; beter geluid dan de analoge LP. Alleen nog steeds zijn niet alle liefhebber ervan overtuigd dat de CD een verbetering is. En de vergelijking moet voor TV ook iets anders zijn; is een (digitale) MP3-file beter dan een (analoge) LP? Het antwoord daarop moet zijn; 'dat hangt er van af...'

Want bij digitale televisie wordt compressie gebruikt om meer zenders te kunnen doorgeven. Net zoals bij MP3 worden delen van het beeld die we (waarschijnlijk) toch niet zien weggelaten.

Dat is helemaal niet erg, want dat gebeurt op een DVD ook. En dezelfde techniek wordt gebruikt, dus het kan heel goede kwaliteit opleveren. Alleen wie zelf wel eens een MP3 gemaakt heeft weet dat je de bitrate moet instellen. En dat bepaalt (naast de kwaliteit van de originele opname) de kwaliteit van het MP3 bestand. Sommige mensen nemen MP3's op met 128kB/s en krijgen dan kleine bestanden zodat er veel op de MP3-speler passen. Andere vinden dat te slecht en gebruiken 256 kB/s en kiezen voor minder liedjes op hun speler.

Een zelfde beslissing moet bij digitale televisie gemaakt worden, hoeveel ruimte geef ik een zender? Als een zender al digitaal uitzendt is die beslissing al gemaakt, en kan het kabelbedrijf op zijn hoogst in die kwaliteit het signaal doorgeven. Sommige zenders worden door het kabelbedrijf analoog opgevangen en zelf omgezet.

Het verschil tussen analoog en digitaal is de storingsgevoeligheid, en het type storingen dat kan ontstaan.

Ruis

Bij analoog zal er altijd wat ruis in het beeld (en geluid) komen, bij elke stap van uitzender tot ontvanger. Elk draadje, elke versterker, schakelaar, aansluiting, alles zal iets ruis veroorzaken.

Ook op een digitaal signaal komt onderweg wat ruis. Maar omdat digitaal alleen maar 1 of 0 kan zijn, weet de ontvanger meestal wat het eigenlijk zou moeten zijn, en kan deze fouten herstellen. Alleen als er teveel ruis is zoals in dit plaatje bij het vijfde bitje, zal de ontvanger de fout niet kunnen herstellen.

Een of enkele fouten kunnen niet zoveel kwaad, de decoder kan die fouten herstellen omdat er wat extra bits meegestuurd worden, speciaal om fouten te kunnen herstellen. Alleen als er te veel bits foutief zijn werkt deze foutcorrectie niet meer, en dan krijg je (erg) zichtbare storingen in het beeld. Deze storingen zijn wat mij betreft vervelender dan wat ruis.

Dit plaatje is een overdreven voorbeeld, en niet een gewoon signaal zoals via digitale televisie te ontvangen is.

Het voordeel van digitaal is dus het ontbreken van ruis bij transport. Veel mensen klagen over de slechte kwaliteit van kabel, en hebben het dan over ruis in het beeld. Dat is bij digitale televisie niet het geval. Maar veel ruis wordt veroorzaakt door het gebruik van slechte aansluitsnoeren in huis. Bij analoog krijg je dan ruis in beeld. Bij digitaal krijg je geen ruis, maar als het signaal te slecht is krijg je helemaal geen beeld. Dus als je op een 2e TV op zolder slecht beeld hebt door gebruik van slechte kabels of splitters, dan zal je met digitaal waarschijnlijk helemaal geen beeld hebben.

Hier zit het grote verschil tussen analoog en digitaal. Bij een slecht analoog signaal kan nog naar het programma gekeken worden, bij een slecht digitaal signaal zal er helemaal geen beeld meer zijn omdat de decoder de bits niet meer snapt.

Artifacts

Als compressie te hoog staat zijn dit soort compressie-artefacts te zien. Dit hoeft niet de schuld te zijn van het kabelbedrijf, het kan ook zijn dat de omroep het signaal al zo uitzendt.

Dit plaatje is een overdreven voorbeeld, en niet een gewoon signaal zoals via digitale televisie te ontvangen is.

De compressie wordt bepaald door de zender en het kabelbedrijf. Daar is niets aan te doen door betere aansluitingen te gebruiken of een andere decoder te kopen.

Breedbeeld

De manier waarop een breedbeeldprogramma uitgezonden kan worden op digitale televisie is soms wat anders dan analoog.

Diverse zenders (o.a. Nederland 1, 2, 3, ARD, ZDF, BBC1 en 2) worden via digitale TV anamorph doorgegeven. Wat betekent dat?

Er komen steeds meer breedbeeld (16x9) uitzendingen, en ook meer breedbeeld- toestellen.

Tot nu toe werden veel van die programma's uitgezonden met zwarte balken onder en boven in beeld (het letterbox formaat) om te zorgen dat ook bezitters van een ouderwets 4x3 toestel het hele beeld kunnen zien. Daarbij wordt dus een deel van het beeld niet gebruikt, en op een breedbeeldtoestel wordt het beeld uitvergroot tot het beeldvullend is.

Anamorph

Voor DVD en Digitale televisie is er een andere oplossing gekozen, het 'anamorph' (vertekend) uitzenden van het beeld. Dat wil zeggen dat de TV het beeld alleen in horizontale richting hoeft op te rekken. Vertikaal worden alle beeldlijnen gebruikt. Voor een breedbeeldtoestel wordt daarvoor een apart signaal meegestuurd via de SCART kabel.

Als je nog een 4x3 televisie hebt zijn er twee mogelijk oplossingen; letterbox, en crop (Pan & Scan, ook wel center cut out). Dat kun je op de DVD speler instellen op 4x3.

Letterbox

Dit is wat een DVD speler met een anamorph beeld zou doen als je een 4x3 toestel hebt en letterboxing instelt. En dit is ook wat je te zien krijgt als je analoog naar Nederlandse of Duitse zenders kijkt als ze in breedbeeld uitzenden. Vanuit de studio worden er dus 2 signalen geleverd; een anamorph voor digitaal (zowel kabel als satelliet), en een letterbox voor analoog.

De meeste digitale kabeldecoders kunnen dit ook. Alleen de Sagem kan het niet. Mensen die een Sagem decoder hebben en een oudere 4x3 televisie kunnen niet naar breedbeeld uitzendingen kijken met de zwarte balken. Dan is alleen cropping een optie;

Crop

Wat doet nu de decoder met een breedbeeld anamorph signaal als je 4x3 cropping ingesteld hebt? Dan wordt links en rechts een randje weggehaald. Je mist dan dus een deel van het beeld. Soms is dat erg storend, als er titels buiten beeld vallen. Ook als je via de analoge kabel naar de BBC kijkt zul je dit zien (bij Essent tenminste). Om een onduidelijke reden is de kabel niet in staat om te bepalen wanneer iets breedbeeld is, en het dan te letterboxen. Iets wat elke willekeurige DVD speler wel kan...

In Engeland zelf zijn de gewone analoge uitzendingen van BBC een compromis; ze laten een heel klein deel van de zijkanten van het beeld weg, en onder en boven komen smalle zwarte balken. (Het zgn. 14x9 formaat). Dit is ook mogelijk met de Panasonic en de Samsung decoder.

GEEN HDTV

Een veelgehoorde verwarring is dat digitale TV dan ook meteen High Definition TV (HDTV) is. Dat komt omdat in de V.S. de invoering van digitaal wel meteen gebruikt wordt om op grote schaal HDTV te introduceren. Het Amerikaanse analog systeem NTSC is veel slechter dan het Europeese PAL, dus er is daar meer vraag naar een hogere resolutie.

Het aanbod aan HDTV zenders via de kabel is nog vrij beperkt. De meeste kabelbedrijven hebben een HDTV-pakket met daarin Discovery HD, National Geographic HD en HD1-NL. Voor wie een abonnement heeft op Sport1 en/of Film1 is er oon HD-versie beschikbaar, waarop (indien beschikbaar) hetzelfde programma als op de gewone zender tegelijk uitgezonden wordt.