Het NOB en de WK in HDTV

De kabelbedrijven hebben het WK voetbal aangegrepen om HDTV te introduceren. Daarvoor hebben ze een sublicentie van de NOS genomen om dezelfde beelden als op Ned2 in HDTV-kwaliteit te verspreiden. Het NOB verzorgt voor de kabelbedrijven de levering van het signaal.

In dit verhaal worden de afkortingen HD gebruikt voor High Definition, en SD voor Standaard Definition (het gewone 576 lijnen signaal). HDTV komt in voorlopig twee smaken; 720p (720 beeldlijnen vertikaal, 50 hele beelden per seconde) en 1080i (1080 beeldlijnen vertikaal, 25 hele beelden per seconde, verdeeld in 2 fields, oftewel interlaced).

NOB

Het NOB heet tegenwoordig voluit 'NOB Cross media facilities'. Het NOB richt zich nu vooral op zaken die direct met uitzenden en verbindingen te maken hebben, voor de publieke omroepen, maar ook voor andere opdrachtgevers.

Activiteiten zoals registratie en montage zijn in 2002 in aparte bedrijven (DutchView en CIRIS) ondergebracht en later verkocht.

Master Control Room

De MCR (Master Control Room) zit als een spin in het web van alle verbindingen die nodig zijn voor de Nederlandse televisie. Behalve de publieke omroepen maken ook SBS, Talpa en Versatel (voor het live-voetbal) gebruik van de diensten van het NOB.

Het NOB speelt een grote rol in het verzorgen van de HD uitzendingen van het WK voetbal. Op vrijdag 23 juni heb ik een kijkje mogen nemen achter de schermen bij de MCR. Omdat het de laatste wedstrijden uit de poule waren, werden er twee wedstrijden gelijktijdig gespeeld: Oekraïne tegen Tunesië en Saudi-Arabië tegen Spanje. Er werd maar een wedstrijd door de NOS uitgezonden, maar als er vanwege de stand aanleiding toe was moest er meteen geschakeld kunnen worden naar de andere wedstrijd. Verder moest de tweede wedstrijd ontvangen worden voor de samenvatting bij Studio Sport, en voor de uitzending door RTL 7.

HD aanvoer

Alle wedstrijden worden door HBS (Host Broadcast Services, de producent van de wedstrijdbeelden) opgenomen in HDTV met een 16:9 beeld (HDTV is altijd breedbeeld). Om ook uitzending in 4:3 mogelijk te maken hebben de cameramensen opdracht om de bal altijd binnen het 4:3 kader te houden. Alle graphics die door HBS worden toegevoegd staan ook binnen het 4:3 kader. HBS levert naar wens van de klant het beeld in HDTV (1080i), 16:9 SD en 4:3 SD. Het NOB ontvangt de signalen van het WK alleen in HDTV. Het NOB heeft gekozen om zelf de downconversie naar SD te doen. Voor de gewone uitzending op Ned2 word het beeld bijgesneden naar 4:3, en vertaald naar SD.

HDTV

Het NOB en de kabelbedrijven hebben er voor gekozen om het WK in 720p uit te zenden. Daarom is de uitzendstraat opgezet in 720p. Op het WK-HD kanaal moet buiten de wedstrijden het gewone Nederland 2 programma doorgegeven worden. Daarvoor wordt het signaal eerst geconverteerd worden naar 720p. Ook een 4:3 signaal wordt naar 16:9 omgezet, door twee zwarte balken aan de zijkant in het beeld te zetten. IRD staat in dit schema voor satelliet ontvanger. Er zijn er twee gekoppeld, om direct te kunnen schakelen tussen beide poule-wedstrijden.

In het geselecteerde HD signaal worden eerst de graphics gezet voor de Branding (Logo NOS, en de ruit van Nederland 2).

De tussenstand en speeltijd zoals ze linksboven staan worden door Studio Sport in Hilversum aan het SD beeld toegevoegd. Voor het HD-signaal wordt uit het Nederland 2 beeld de score gehaald, en op precies dezelfde grote (in pixels) in het HD beeld gemonteerd. Hierdoor zullen de titels op HD en SD altijd gelijk lopen. Het 'masker' dat hiervoor gebruikt wordt is vast, en daarom waren bij de groupsfinale's de standen van de andere wedstrijd niet zichtbaar.

Het HDTV signaal wordt op twee manieren naar de kabelbedrijven gestuurd, als MPEG4 en als MPEG2. Omdat MPEG4 nog een erg nieuwe techniek is, wordt MPEG2 gebruikt als back-up. Omdat er nog problemen zijn met de gebruikte Samsung-decoders wordt er nog ge-experimenteerd met de doorgifte.

Omdat het HD en Ned2 SD signaal gelijk lopen (Beide afkomstig van dezelfde feed, beide één conversie ondergaan) is het geluid van Ned 2 synchroon met het het HD beeld. Er hoeven dus geen extra aanpassingen (vertragingen) gedaan te worden, en het Ned2 geluid kan direct doorgezet worden naar HD.

HDTV Uitzendstraat

Dit is de tijdelijke HD 'uitzendstraat'. Buiten het WK wordt deze tafel vooral gebruikt voor het schakelen van de Eredivisie voetbalwedstrijden voor Versatel en Talpa. Versatel heeft glasvezelverbindingen gelegd met alle eredivisie-stadions in Nederland, en die kunnen via deze tafel bediend worden.

Er hoeft voor de HD uitzending niet zo heel veel geschakeld te worden, aan het begin van elke helft moet er naar het HD signaal geschakeld worden, en aan het eind weer terug naar het Nederland 2 signaal. Er is dus ook geen geweldig grote uitzendstraat nodig om het geheel te bedienen (Een groot deel van de techniek staat verstopt in de 'machinekamer', in 19" kasten. Daar is niet veel aan te zien.) Er zijn 2 monitoren, een met het Nederland 2 signaal, en 1 met het HD signaal zoals het verstuurd werd. Op het grote scherm op de achtergrond stond continu de HDTV feed met de graphics daar al in gemonteerd.

Helemaal aan de linkerkant staat de matrix switcher waarmee de juiste HD feed eerst door de graphics generator gestuurd wordt. De graphics worden in twee stappen gedaan; eerst worden NOS logo en Nederland 2 logo toegevoegd.

Vervolgens geschakelt de matrix switcher tussen tussen het HD signaal (met Graphics) en het Nederland 2 signaal.

Om in de gaten te kunnen houden wanneer er geschakeld moet worden luistert de technicus mee met de regie van NOS sport. Daar wordt deze intercom voor gebruikt. Bijna het hele Media Park is aangesloten op de intercom-installatie, zodat elke gewenste verbinding kan worden gelegd.

Breedbeeld

Voor kijkers met een gewone SD breedbeeld-televisie geven de @Home, Casema en KPN TV (Digitenne) ook een breedbeeldversie van Nederland 2 door. Hierop zijn de live-wedstrijden wel in breedbeeld te zien, in tegenstelling tot het normale Ned2 signaal. Er is hiervoor geen aparte breedbeeld-straat ingericht. Voor het SD breedbeeldkanaal wordt het uiteindelijke HD signaal genomen, en geconverteerd naar SD.

Gevolg van deze werkwijze is dat tijdens 'gewone' Ned2 uitzendingen het signaal eerst omgezet wordt naar 720p, dan door de matrix-switcher gaat en vervolgens weer terug geconverteerd wordt naar 576i. Tijdens een wedstrijd ondergaat het HD-signaal 2 stappen; eerst van 1080i naar 720p, wordt vervolgens geschakeld en dan omgezet naar 576i.

Satelliet

Behalve via satelliet krijgt de MCR ook het WK HDTV signaal via glasvezel direct uit München (Daar zit het Broadcastcentrum voor het WK). Dit signaal is niet voor directe uitzending, maar als back-up voor satelliet distibutie. Als er iets mis gaat met het uitzenden vanuit München moet het NOB het signaal via de satelliet uitzenden.

Deze schotel is geschikt voor het gelijktijdig (!) uitzenden en ontvangen van meerdere signalen.

Omdat er meer uplink capaciteit nodig was dan normaal beschikbaar, is er tijdelijk een schoteltje bijgeplaats.

Thema-kanalen

De thema-kanalen van de publieke omroep zijn niet direct onderdeel van het werk van de MCR, deze worden uitgespeeld vanuit de Media Gateway. Maar omdat de MCR toch 24 uur per dag bemand is staan er helemaal bovenaan een rijtje monitoren om de themakanalen in de gaten te kunnen houden.

Met dank aan Jaap Atema voor de uitleg en Hans Klunder voor de uitnodiging. Fouten en onjuistheden in dit stukje zijn volledig voor mijn eigen rekening.